Urlop wypoczynkowy i urlop dla poratowania zdrowia w projekcie nowelizacji Karty Nauczyciela

Projekt nowelizacji Karty Nauczyciela w ostatniej wersji z dnia 19 września br. zakłada fundamentalne zmiany odnośnie ustalania zasad udzielania i wymiaru tak urlopu wypoczynkowego, jak i urlopu dla poratowania zdrowia.

Zmiany te miały wejść w życie w dniu 1 stycznia 2014 r., zgodnie z treścią art. 22 projektu nowelizacji, jednakże procedowanie nad nowelizacją uległo znacznemu opóźnieniu. Dotychczas rządowy projekt nowelizacji nie trafił do parlamentu. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że zmiany w pragmatyce nauczycielskiej wejdą w życie dopiero z początkiem nowego roku szkolnego, a więc od 1 września 2014 r.

I. Zasady ustalania i udzielania urlopu wypoczynkowego – po zmianach

1. Ogólne informacje

Projekt nowelizacji Karty Nauczyciela, jak już powiedziano powyżej, zakłada fundamentalne zmiany odnośnie urlopu wypoczynkowego nauczycieli.

Najważniejsze zmiany dotyczące urlopu wypoczynkowego nauczycieli:

• wymiar urlopu w szkołach feryjnych – 47 dni,

• urlop wypoczynkowy w placówkach feryjnych udzielany w dni wolne od zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,

• nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w szkole feryjnej ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze co najmniej 28 dni,

• w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - dalej k.p.,

• urlopu wypoczynkowego udziela się zgodnie z planem urlopów, który ustala dyrektor szkoły (dla dyrektora – organ prowadzący),

• plan urlopów ustala się do końca grudnia roku poprzedzającego rok, za który przysługuje urlop wypoczynkowy.

2. Nabycie prawa i wymiar urlopu wypoczynkowego

Wymiar urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy został określony w szkołach feryjnych w wymiarze 47 dni, zaś w szkołach nieferyjnych w wymiarze 35 dni roboczych.

Nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze co najmniej 28 dni kalendarzowych (szkoła feryjna) i 14 dni kalendarzowych (szkoła nieferyjna) w ramach urlopu wypoczynkowego obowiązującego w danym typie szkoły. W ramach urlopu wypoczynkowego dyrektor szkoły ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze co najmniej 14 dni kalendarzowych.

Nauczyciel szkoły feryjnej, podejmujący pracę po raz pierwszy, nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego w ostatnim dniu poprzedzającym przerwę świąteczną lub w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i kolejnych urlopów – w każdym kolejnym roku kalendarzowym. Takiemu nauczycielowi przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 30 dni roboczych. Jeżeli jednak nawiązanie stosunku pracy w takim przypadku nastąpi w trakcie roku kalendarzowego nauczyciel uzyska prawo do urlopu proporcjonalnego do okresu przepracowanego, zgodnie z przepisami k.p.

Zwrócić należy jednak uwagę, że specyfika ruchu kadrowego w szkołach powoduje, że każde zatrudnienie nawiązywane jest „w trakcie roku kalendarzowego" – nawet to, które następuje zgodnie z organizacją roku szkolnego, a więc z dniem 1 września. Zatem każdy nauczyciel podejmujący pracę po raz pierwszy, zatrudniony od 1 września – a więc w trakcie roku kalendarzowego, uzyska prawo do urlopu proporcjonalnego, liczonego od wymiaru 30 dniowego.

Wymiar urlopu wypoczynkowego dla nauczyciela zatrudnionego w niepełnym wymiarze zajęć ustala się proporcjonalnie do obowiązkowego wymiaru zajęć, biorąc za podstawę ogólny wymiar urlopu wypoczynkowego (tj. 47 lub 35 dni). Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Przykład

½ etatu x 47 dni urlopu wypoczynkowego = 23,5 dnia ~ po zaokrągleniu w górę - 24 dni urlopu wypoczynkowego

W dotychczasowym stanie prawnym istniał problem dotyczący ustalenia wymiaru urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawcze jednocześnie w szkołach feryjnych i nieferyjnych. W projekcie nowelizacji zawarto zasadę, że dla nauczycieli realizujących swoje obowiązki w szkołach feryjnych i nieferyjnych, wymiar urlopu wypoczynkowego stanowić będzie sumę wyników obejmujących proporcję występującą między ilością godzin zajęć zrealizowanych w szkole (feryjnej/nieferyjnej), a wymiarem urlopu wypoczynkowego obowiązującego dla danej szkoły (feryjnej/nieferyjnej).

Przykład

½ etatu w szkole feryjnej = ½ z 47 dni urlopu wypoczynkowego = 23,5 dni urlopu wypoczynkowego

½ etatu w szkole nieferyjnej = ½ z 35 dni urlopu wypoczynkowego = 17,5 dni urlopu wypoczynkowego

23,5 + 17,5 = 41 dni urlopu wypoczynkowego

W przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z k.p. Oznaczać to będzie, że nowelizacja odsyła w zasadniczej części do zastosowania normy art. 155¹ § 1 pkt 1 i 2 k.p. Na tej podstawie nauczycielowi będzie przysługiwał urlop wypoczynkowy u dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, (chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze). Natomiast u kolejnego pracodawcy w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego - w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego lub proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym - w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

Proporcjonalny urlop wypoczynkowy występować będzie również w sytuacji, gdy nauczyciel powróci do pracy po trwającym co najmniej miesiąc okresie urlopu bezpłatnego, tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności, nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy czy urlopu dla poratowania zdrowia. W takiej sytuacji wymiar urlopu wypoczynkowego obniża się o okres nieprzepracowany w danym roku kalendarzowym.

3. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego

Urlopu wypoczynkowego udziela się nauczycielowi w tym roku kalendarzowym, w którym nabył on do niego prawo. Urlopu wypoczynkowego w szkołach feryjnych udzielać się będzie wyłącznie w dni wolne od zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Zasada ta nie będzie obowiązywać dyrektora szkoły, któremu urlop wypoczynkowy będzie udzielany w ciągu całego roku kalendarzowego.

W dniach wolnych od zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w trakcie których nauczyciel nie będzie korzystał z urlopu wypoczynkowego, będą dniami jego pracy. W tych dniach nauczyciel będzie zobowiązanych do wykonywania czynności, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Według uzasadnienia nowelizacji katalog zadań, które w tym czasie zostaną nauczycielom powierzone, oprócz zadań związanych z organizacją pracy szkoły lub doskonaleniem zawodowym, zostanie uzupełniony o zadania statutowe szkoły.

Urlopu udzielać się będzie zgodnie z planem urlopów, biorąc pod uwagę wnioski nauczycieli i konieczność zapewnienia prawidłowej organizacji pracy szkoły. Plan urlopów obejmuje pełny wymiar urlopu ustalonego dla danego typu szkoły (feryjna/nieferyjna) lub dla nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki w szkołach feryjnych i nieferyjnych. Plan ten ustala dyrektor szkoły do końca grudnia roku poprzedzającego rok, za który przysługuje urlop wypoczynkowy.

Plan urlopów będzie obejmował pełny, przewidziany ustawą wymiar urlopu wypoczynkowego, bez wyodrębniania dni urlopu na żądanie. Według uzasadnienia nowelizacji nie przewiduje się bowiem udzielania urlopu wypoczynkowego na żądanie. Zasada ta ma dotyczyć każdego rodzaju szkoły, a więc jednakowo: szkół feryjnych, jak i nieferyjnych. Taki sposób planowania urlopów ma wynikać z potrzeby zapewnienia prawidłowej organizacji pracy szkoły.

Odnośnie terminu ustalania planu urlopów należy zauważyć, że niestety w ustawie brak przepisu przejściowego regulującego kwestie ustalania planu urlopów w odniesieniu do początku roku 2014. Zatem prawdopodobnie funkcjonować będzie (o ile nie zostaną dokonane dalsze zmiany projektu) jedynie norma nowelizująca art. 64 ust. 9 Karty Nauczyciela. Na tej podstawie planem urlopów można będzie jednak objąć urlop wypoczynkowy w roku 2015. Nie ma bowiem podstawy prawnej do ustalania planu urlopów na rok 2014 jeszcze w grudniu 2013 r. Bez wątpienia jest to wada legislacyjna projektu. W związku z prawdopodobieństwem, iż nowelizacja jednak wejdzie w życie z dniem 1 września 2014 r. wada ta zapewne zostanie usunięta.

Plan dotyczący urlopu wypoczynkowego dla dyrektora szkoły zgodnie z założeniami nowelizacji, ustalany będzie przez organ prowadzący szkołę. Musi on uwzględniać wniosek urlopowy dyrektora szkoły, jak i konieczność zapewnienia prawidłowej organizacji pracy szkoły. W przypadku szkół i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego będzie ustalał odpowiednio: wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek.

4. Przesunięcie terminu wykorzystania urlopu wypoczynkowego

Nowelizacja zawiera także nowe rozwiązanie dotyczące możliwości przesuwania terminu urlopu wypoczynkowego, także w odniesieniu do nauczycieli zatrudnionych w szkołach feryjnych. Termin urlopu wypoczynkowego ulega przesunięciu na termin późniejszy, jeżeli nauczyciel nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w terminie ustalonym w planie urlopów z powodu czasowej niezdolności do pracy związanej z chorobą, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na okres 3 miesięcy, urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego lub rodzicielskiego. Nauczycielowi szkoły feryjnej w takim przypadku urlopu udziela się w ciągu całego roku kalendarzowego, jeżeli nie ma możliwości udzielenia urlopu wypoczynkowego w terminie późniejszym w dniach wolnych od zajęć dydaktycznych.

Zasada dotycząca przesunięcia terminu urlopu wypoczynkowego dotyczy także dyrektora szkoły, który na polecenie lub za zgodą organu prowadzącego szkołę nie rozpoczął urlopu w terminie ustalonym w planie urlopów z powodu wykonywania zadań zleconych przez ten organ lub prowadzenia w szkole inwestycji lub kapitalnych remontów.

5. Wymiar urlopu uzupełniającego

Tak jak powiedziano powyżej, urlopu wypoczynkowego udziela się nauczycielowi w tym roku kalendarzowym, w którym nabył on do niego prawo. Jednakże w sytuacji, gdy nauczyciel nie wykorzysta urlopu wypoczynkowego do końca roku kalendarzowego, urlopu tego należy udzielić najpóźniej do 31 sierpnia następnego roku kalendarzowego.

Zatem nowelizacja w sposób wyraźny odstępuje od dotychczasowych zasad ustalania urlopu uzupełniającego. Z dotychczas obowiązującej normy wynikała zasada, że w razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości lub części w okresie ferii szkolnych - nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego, w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni. Nauczyciel nabywał prawo do urlopu uzupełniającego w sytuacji, gdy z określonych prawem powodów nie może wykorzystać co najmniej 8 tygodni urlopu, aż do końca trwania ferii letnich. Prawo do urlopu uzupełniającego powstawało z końcem ferii letnich, a więc z rozpoczęciem nowego roku szkolnego.

Po nowelizacji ewentualne prawo do urlopu uzupełniającego wystąpi dopiero z końcem roku kalendarzowego, (a nie końcem roku szkolnego). Jednakże na podstawie art. 11 ustawy nowelizującej Kartę nauczyciela (projekt z 19 września 2013 r.) nauczycielom, którzy do dnia wejścia w życie ustawy nie wykorzystali przysługującego im urlopu uzupełniającego, urlopu tego udzielać się będzie na dotychczasowych zasadach.

II. Zasady ustalania i udzielania urlopu dla poratowania zdrowia – po zmianach

1. Zmiany dotyczące urlopu dla poratowania zdrowia obejmują przede wszystkim ustawowe przesłanki nabycia prawa do tegoż urlopu. Przede wszystkim zmianie uległy ustawowe cele udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia.

Będzie on udzielany:

• w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę,

• na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia wynosić będzie jeden rok w czasie całego zatrudnienia w szkole. Jeżeli urlop dla poratowania zdrowia będzie udzielany w częściach, kolejny urlop dla poratowania zdrowia będzie mógł być udzielony dopiero po przepracowaniu 3 lat od dnia zakończenia poprzedniego urlopu.

Ponadto aby nauczyciel uzyskał prawo do urlopu, będzie musiał przepracować w szkole nieprzerwanie co najmniej 20 lat.

W przypadku udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze dłuższym niż 30 dni, nauczyciel będzie podlegał kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. W obecnym stanie prawnym takie badanie wykonywane było na 2 tygodnie przed zakończeniem każdego urlopu dla poratowania zdrowia.

Doprecyzowano także katalog zachowań, które powodować będą utratę prawa do urlopu dla poratowania zdrowia i odwołanie z niego. Tak więc nauczyciel wykonujący w okresie urlopu dla poratowania zdrowia inną pracę, działalność zarobkową lub wykorzystujący urlop niezgodnie z celem, straci prawo do urlopu, a dyrektor szkoły określi wówczas nauczycielowi termin powrotu do pracy.

2. Nauczycielowi, który będzie chciał skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia, dyrektor wyda skierowanie na badanie lekarskie. O potrzebie udzielenia urlopu orzekać będzie lekarz medycyny pracy, który ma zawartą umowę z jednostką służby medycyny pracy (mającą ze szkołą podpisaną umowę odnośnie przeprowadzania badań wstępnych, okresowych i kontrolnych pracowników). Zatem po nowelizacji orzeczenia o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia nie będzie już mógł wydać lekarz ubezpieczenia społecznego, leczący nauczyciela.

Lekarz medycyny pracy wydaje orzeczenie o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia na podstawie przeprowadzonych badań, wyników badań pomocniczych i dokumentacji medycznej. Od tego orzeczenia tak nauczycielowi, jak i dyrektorowi szkoły, przysługiwać będzie odwołanie do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela lub siedzibę szkoły.

Jeżeli orzeczenie zostało wydane przez lekarza medycyny pracy zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, odwołanie wnosi się do najbliższego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę szkoły instytutu badawczego z dziedziny medycyny pracy (w Łodzi, w Sosnowcu lub w Lublinie).

Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem lekarza, który wydał to orzeczenie, który w terminie 7 dni przekazuje odwołanie wraz z dokumentacją sprawy. Organ odwoławczy rozpatruje odwołanie w ciągu 14 dni. Orzeczenie organu odwoławczego jest ostateczne.

Opłatę za przeprowadzenie badania o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia, jak i postępowania odwoławczego od tegoż orzeczenia, ponosi szkoła.

3. Pewną odmienność proceduralną nowelizacja przewiduje odnośnie udzielania urlopu dla poratowania zdrowia w celu leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji zawodowej. Po zmianie urlopu dla poratowania zdrowia dyrektor będzie mógł udzielić nauczycielowi jedynie na podstawie stosownego skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego.

Skierowanie na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację zawodową wymaga potwierdzenia przez oddział wojewódzki Funduszu właściwy ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy, a jeżeli nie można ustalić miejsca jego zamieszkania - oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia właściwy dla siedziby świadczeniodawcy, który wystawił skierowanie.

4. Projektowana nowelizacja Karty Nauczyciela, w art. 16 zawiera regulację, na podstawie której nauczyciele, którzy do dnia wejścia w życie ustawy, uzyskali orzeczenie o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia, będą mieli prawo wykorzystać ten urlop na dotychczasowych zasadach – a więc obowiązujących przed nowelizacją.

Z kolei ci nauczyciele, którzy w dniu wejścia w życie nowelizacji będą przebywali na urlopie dla poratowania zdrowia, zachowają prawo do tego urlopu do końca okresu na jaki go udzielono, chyba że naruszą zasady korzystania z tegoż urlopu i zostaną z niego odwołani przez dyrektora szkoły. Nauczycielom, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej wykorzystali urlop w wymiarze niższym niż rok, przysługiwać będzie urlop w wymiarze uzupełniający do jednego roku.