Projekt
nowelizacji Karty Nauczyciela w ostatniej wersji z dnia 19 września br. zakłada
fundamentalne zmiany odnośnie ustalania zasad udzielania i wymiaru tak urlopu
wypoczynkowego, jak i urlopu dla poratowania zdrowia.
Zmiany te miały
wejść w życie w dniu 1 stycznia 2014 r., zgodnie z treścią art. 22 projektu
nowelizacji, jednakże procedowanie nad nowelizacją uległo znacznemu opóźnieniu.
Dotychczas rządowy projekt nowelizacji nie trafił do parlamentu. Istnieje
wysokie prawdopodobieństwo, że zmiany w pragmatyce nauczycielskiej wejdą w
życie dopiero z początkiem nowego roku szkolnego, a więc od 1 września 2014 r.
I. Zasady ustalania i udzielania urlopu
wypoczynkowego – po zmianach
1. Ogólne informacje
Projekt
nowelizacji Karty Nauczyciela, jak już powiedziano powyżej, zakłada
fundamentalne zmiany odnośnie urlopu wypoczynkowego nauczycieli.
Najważniejsze
zmiany dotyczące urlopu wypoczynkowego nauczycieli:
•
wymiar urlopu w szkołach feryjnych – 47 dni,
•
urlop wypoczynkowy w placówkach feryjnych udzielany w dni wolne od zajęć
dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,
•
nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w szkole feryjnej ma prawo
do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze co najmniej 28 dni,
•
w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku
kalendarzowego, nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze
proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia
26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - dalej k.p.,
•
urlopu wypoczynkowego udziela się zgodnie z planem urlopów, który ustala
dyrektor szkoły (dla dyrektora – organ prowadzący),
•
plan urlopów ustala się do końca grudnia roku poprzedzającego rok, za który
przysługuje urlop wypoczynkowy.
2. Nabycie prawa i wymiar urlopu
wypoczynkowego
Wymiar urlopu
wypoczynkowego dla nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy
został określony w szkołach feryjnych w wymiarze 47 dni, zaś w szkołach
nieferyjnych w wymiarze 35 dni roboczych.
Nauczyciel
zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku
w wymiarze co najmniej 28 dni kalendarzowych (szkoła feryjna) i 14 dni
kalendarzowych (szkoła nieferyjna) w ramach urlopu wypoczynkowego
obowiązującego w danym typie szkoły. W ramach urlopu wypoczynkowego dyrektor
szkoły ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku w wymiarze co najmniej 14 dni kalendarzowych.
Nauczyciel
szkoły feryjnej, podejmujący pracę po raz pierwszy, nabywa prawo do pierwszego
urlopu wypoczynkowego w ostatnim dniu poprzedzającym przerwę świąteczną lub w
ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i kolejnych urlopów
– w każdym kolejnym roku kalendarzowym. Takiemu nauczycielowi przysługuje urlop
wypoczynkowy w wymiarze 30 dni roboczych. Jeżeli jednak nawiązanie stosunku
pracy w takim przypadku nastąpi w trakcie roku kalendarzowego nauczyciel uzyska
prawo do urlopu proporcjonalnego do okresu przepracowanego, zgodnie z
przepisami k.p.
Zwrócić należy
jednak uwagę, że specyfika ruchu kadrowego w szkołach powoduje, że każde
zatrudnienie nawiązywane jest „w trakcie roku kalendarzowego" – nawet to,
które następuje zgodnie z organizacją roku szkolnego, a więc z dniem 1
września. Zatem każdy nauczyciel podejmujący pracę po raz pierwszy, zatrudniony
od 1 września – a więc w trakcie roku kalendarzowego, uzyska prawo do urlopu
proporcjonalnego, liczonego od wymiaru 30 dniowego.
Wymiar urlopu
wypoczynkowego dla nauczyciela zatrudnionego w niepełnym wymiarze zajęć ustala
się proporcjonalnie do obowiązkowego wymiaru zajęć, biorąc za podstawę ogólny
wymiar urlopu wypoczynkowego (tj. 47 lub 35 dni). Niepełny dzień urlopu
zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Przykład
½ etatu x 47
dni urlopu wypoczynkowego = 23,5 dnia ~ po zaokrągleniu w górę - 24 dni urlopu
wypoczynkowego
W
dotychczasowym stanie prawnym istniał problem dotyczący ustalenia wymiaru
urlopu wypoczynkowego dla nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy
obowiązki dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawcze jednocześnie w szkołach feryjnych
i nieferyjnych. W projekcie nowelizacji zawarto zasadę, że dla nauczycieli
realizujących swoje obowiązki w szkołach feryjnych i nieferyjnych, wymiar
urlopu wypoczynkowego stanowić będzie sumę wyników obejmujących proporcję
występującą między ilością godzin zajęć zrealizowanych w szkole
(feryjnej/nieferyjnej), a wymiarem urlopu wypoczynkowego obowiązującego dla
danej szkoły (feryjnej/nieferyjnej).
Przykład
½ etatu w
szkole feryjnej = ½ z 47 dni urlopu wypoczynkowego = 23,5 dni urlopu
wypoczynkowego
½ etatu w
szkole nieferyjnej = ½ z 35 dni urlopu wypoczynkowego = 17,5 dni urlopu
wypoczynkowego
23,5 + 17,5 =
41 dni urlopu wypoczynkowego
W przypadku
nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego, nauczyciel
ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu
przepracowanego, zgodnie z k.p. Oznaczać to będzie, że nowelizacja odsyła w
zasadniczej części do zastosowania normy art. 1551 § 1 pkt 1 i 2
k.p. Na tej podstawie nauczycielowi będzie przysługiwał urlop wypoczynkowy u
dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu
przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, (chyba że
przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu
lub w wyższym wymiarze). Natomiast u kolejnego pracodawcy w wymiarze
proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego - w
razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego
lub proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym - w razie
zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Proporcjonalny
urlop wypoczynkowy występować będzie również w sytuacji, gdy nauczyciel powróci
do pracy po trwającym co najmniej miesiąc okresie urlopu bezpłatnego,
tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności,
nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy czy urlopu dla poratowania zdrowia. W
takiej sytuacji wymiar urlopu wypoczynkowego obniża się o okres
nieprzepracowany w danym roku kalendarzowym.
3. Zasady udzielania urlopu
wypoczynkowego
Urlopu
wypoczynkowego udziela się nauczycielowi w tym roku kalendarzowym, w którym
nabył on do niego prawo. Urlopu wypoczynkowego w szkołach feryjnych udzielać
się będzie wyłącznie w dni wolne od zajęć dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych. Zasada ta nie będzie obowiązywać dyrektora szkoły, któremu urlop
wypoczynkowy będzie udzielany w ciągu całego roku kalendarzowego.
W dniach
wolnych od zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w trakcie których
nauczyciel nie będzie korzystał z urlopu wypoczynkowego, będą dniami jego
pracy. W tych dniach nauczyciel będzie zobowiązanych do wykonywania czynności,
o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Według uzasadnienia
nowelizacji katalog zadań, które w tym czasie zostaną nauczycielom powierzone,
oprócz zadań związanych z organizacją pracy szkoły lub doskonaleniem zawodowym,
zostanie uzupełniony o zadania statutowe szkoły.
Urlopu udzielać
się będzie zgodnie z planem urlopów, biorąc pod uwagę wnioski nauczycieli i
konieczność zapewnienia prawidłowej organizacji pracy szkoły. Plan urlopów
obejmuje pełny wymiar urlopu ustalonego dla danego typu szkoły
(feryjna/nieferyjna) lub dla nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy
obowiązki w szkołach feryjnych i nieferyjnych. Plan ten ustala dyrektor szkoły
do końca grudnia roku poprzedzającego rok, za który przysługuje urlop wypoczynkowy.
Plan urlopów
będzie obejmował pełny, przewidziany ustawą wymiar urlopu wypoczynkowego, bez
wyodrębniania dni urlopu na żądanie. Według uzasadnienia nowelizacji nie
przewiduje się bowiem udzielania urlopu wypoczynkowego na żądanie. Zasada ta ma
dotyczyć każdego rodzaju szkoły, a więc jednakowo: szkół feryjnych, jak i
nieferyjnych. Taki sposób planowania urlopów ma wynikać z potrzeby zapewnienia
prawidłowej organizacji pracy szkoły.
Odnośnie
terminu ustalania planu urlopów należy zauważyć, że niestety w ustawie brak
przepisu przejściowego regulującego kwestie ustalania planu urlopów w
odniesieniu do początku roku 2014. Zatem prawdopodobnie funkcjonować będzie (o
ile nie zostaną dokonane dalsze zmiany projektu) jedynie norma nowelizująca
art. 64 ust. 9 Karty Nauczyciela. Na tej podstawie planem urlopów można będzie
jednak objąć urlop wypoczynkowy w roku 2015. Nie ma bowiem podstawy prawnej do
ustalania planu urlopów na rok 2014 jeszcze w grudniu 2013 r. Bez wątpienia
jest to wada legislacyjna projektu. W związku z prawdopodobieństwem, iż
nowelizacja jednak wejdzie w życie z dniem 1 września 2014 r. wada ta zapewne
zostanie usunięta.
Plan dotyczący
urlopu wypoczynkowego dla dyrektora szkoły zgodnie z założeniami nowelizacji,
ustalany będzie przez organ prowadzący szkołę. Musi on uwzględniać wniosek
urlopowy dyrektora szkoły, jak i konieczność zapewnienia prawidłowej
organizacji pracy szkoły. W przypadku szkół i placówek prowadzonych przez
jednostki samorządu terytorialnego będzie ustalał odpowiednio: wójt (burmistrz,
prezydent miasta), starosta, marszałek.
4. Przesunięcie terminu wykorzystania
urlopu wypoczynkowego
Nowelizacja
zawiera także nowe rozwiązanie dotyczące możliwości przesuwania terminu urlopu
wypoczynkowego, także w odniesieniu do nauczycieli zatrudnionych w szkołach
feryjnych. Termin urlopu wypoczynkowego ulega przesunięciu na termin
późniejszy, jeżeli nauczyciel nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w
terminie ustalonym w planie urlopów z powodu czasowej niezdolności do pracy
związanej z chorobą, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, powołania na
ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na okres 3 miesięcy, urlopu
macierzyńskiego, dodatkowego urlopu warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu
ojcowskiego lub rodzicielskiego. Nauczycielowi szkoły feryjnej w takim
przypadku urlopu udziela się w ciągu całego roku kalendarzowego, jeżeli nie ma
możliwości udzielenia urlopu wypoczynkowego w terminie późniejszym w dniach
wolnych od zajęć dydaktycznych.
Zasada
dotycząca przesunięcia terminu urlopu wypoczynkowego dotyczy także dyrektora
szkoły, który na polecenie lub za zgodą organu prowadzącego szkołę nie
rozpoczął urlopu w terminie ustalonym w planie urlopów z powodu wykonywania
zadań zleconych przez ten organ lub prowadzenia w szkole inwestycji lub
kapitalnych remontów.
5. Wymiar urlopu uzupełniającego
Tak jak
powiedziano powyżej, urlopu wypoczynkowego udziela się nauczycielowi w tym roku
kalendarzowym, w którym nabył on do niego prawo. Jednakże w sytuacji, gdy
nauczyciel nie wykorzysta urlopu wypoczynkowego do końca roku kalendarzowego,
urlopu tego należy udzielić najpóźniej do 31 sierpnia następnego roku
kalendarzowego.
Zatem
nowelizacja w sposób wyraźny odstępuje od dotychczasowych zasad ustalania
urlopu uzupełniającego. Z dotychczas obowiązującej normy wynikała zasada, że w
razie niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w całości lub części w okresie
ferii szkolnych - nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego, w
wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni. Nauczyciel nabywał prawo do urlopu
uzupełniającego w sytuacji, gdy z określonych prawem powodów nie może
wykorzystać co najmniej 8 tygodni urlopu, aż do końca trwania ferii letnich.
Prawo do urlopu uzupełniającego powstawało z końcem ferii letnich, a więc z
rozpoczęciem nowego roku szkolnego.
Po nowelizacji
ewentualne prawo do urlopu uzupełniającego wystąpi dopiero z końcem roku
kalendarzowego, (a nie końcem roku szkolnego). Jednakże na podstawie art. 11
ustawy nowelizującej Kartę nauczyciela (projekt z 19 września 2013 r.) nauczycielom,
którzy do dnia wejścia w życie ustawy nie wykorzystali przysługującego im
urlopu uzupełniającego, urlopu tego udzielać się będzie na dotychczasowych
zasadach.
II. Zasady ustalania i udzielania urlopu
dla poratowania zdrowia – po zmianach
1. Zmiany
dotyczące urlopu dla poratowania zdrowia obejmują przede wszystkim ustawowe
przesłanki nabycia prawa do tegoż urlopu. Przede wszystkim zmianie uległy
ustawowe cele udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia.
Będzie on
udzielany:
•
w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem
choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub
sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę,
•
na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.
Łączny wymiar
urlopu dla poratowania zdrowia wynosić będzie jeden rok w czasie całego
zatrudnienia w szkole. Jeżeli urlop dla poratowania zdrowia będzie udzielany w
częściach, kolejny urlop dla poratowania zdrowia będzie mógł być udzielony
dopiero po przepracowaniu 3 lat od dnia zakończenia poprzedniego urlopu.
Ponadto aby
nauczyciel uzyskał prawo do urlopu, będzie musiał przepracować w szkole
nieprzerwanie co najmniej 20 lat.
W przypadku
udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze dłuższym niż 30 dni,
nauczyciel będzie podlegał kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia
zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. W obecnym stanie
prawnym takie badanie wykonywane było na 2 tygodnie przed zakończeniem każdego
urlopu dla poratowania zdrowia.
Doprecyzowano
także katalog zachowań, które powodować będą utratę prawa do urlopu dla
poratowania zdrowia i odwołanie z niego. Tak więc nauczyciel wykonujący w
okresie urlopu dla poratowania zdrowia inną pracę, działalność zarobkową lub
wykorzystujący urlop niezgodnie z celem, straci prawo do urlopu, a dyrektor
szkoły określi wówczas nauczycielowi termin powrotu do pracy.
2.
Nauczycielowi, który będzie chciał skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia,
dyrektor wyda skierowanie na badanie lekarskie. O potrzebie udzielenia urlopu
orzekać będzie lekarz medycyny pracy, który ma zawartą umowę z jednostką służby
medycyny pracy (mającą ze szkołą podpisaną umowę odnośnie przeprowadzania badań
wstępnych, okresowych i kontrolnych pracowników). Zatem po nowelizacji
orzeczenia o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia nie będzie już
mógł wydać lekarz ubezpieczenia społecznego, leczący nauczyciela.
Lekarz medycyny
pracy wydaje orzeczenie o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia
na podstawie przeprowadzonych badań, wyników badań pomocniczych i dokumentacji
medycznej. Od tego orzeczenia tak nauczycielowi, jak i dyrektorowi szkoły,
przysługiwać będzie odwołanie do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy
właściwego ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela lub siedzibę szkoły.
Jeżeli
orzeczenie zostało wydane przez lekarza medycyny pracy zatrudnionego w
wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, odwołanie wnosi się do najbliższego ze
względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę szkoły instytutu badawczego z
dziedziny medycyny pracy (w Łodzi, w Sosnowcu lub w Lublinie).
Odwołanie wnosi
się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za
pośrednictwem lekarza, który wydał to orzeczenie, który w terminie 7 dni
przekazuje odwołanie wraz z dokumentacją sprawy. Organ odwoławczy rozpatruje
odwołanie w ciągu 14 dni. Orzeczenie organu odwoławczego jest ostateczne.
Opłatę za
przeprowadzenie badania o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia,
jak i postępowania odwoławczego od tegoż orzeczenia, ponosi szkoła.
3. Pewną
odmienność proceduralną nowelizacja przewiduje odnośnie udzielania urlopu dla
poratowania zdrowia w celu leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji zawodowej.
Po zmianie urlopu dla poratowania zdrowia dyrektor będzie mógł udzielić
nauczycielowi jedynie na podstawie stosownego skierowania wystawionego przez
lekarza ubezpieczenia zdrowotnego.
Skierowanie na
leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację zawodową wymaga potwierdzenia przez
oddział wojewódzki Funduszu właściwy ze względu na miejsce zamieszkania
świadczeniobiorcy, a jeżeli nie można ustalić miejsca jego zamieszkania -
oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia właściwy dla siedziby świadczeniodawcy,
który wystawił skierowanie.
4. Projektowana
nowelizacja Karty Nauczyciela, w art. 16 zawiera regulację, na podstawie której
nauczyciele, którzy do dnia wejścia w życie ustawy, uzyskali orzeczenie o
potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia, będą mieli prawo
wykorzystać ten urlop na dotychczasowych zasadach – a więc obowiązujących przed
nowelizacją.
Z kolei ci
nauczyciele, którzy w dniu wejścia w życie nowelizacji będą przebywali na
urlopie dla poratowania zdrowia, zachowają prawo do tego urlopu do końca okresu
na jaki go udzielono, chyba że naruszą zasady korzystania z tegoż urlopu i
zostaną z niego odwołani przez dyrektora szkoły. Nauczycielom, którzy przed
dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej wykorzystali urlop w wymiarze niższym
niż rok, przysługiwać będzie urlop w wymiarze uzupełniający do jednego roku.