Co to
jest? Nadpobudliwość psychoruchowa rozumiana
medycznie oznacza zespół nadpobudliwości
psychoruchowej, czyli zespół hiperkinetyczny, będący schorzeniem, mającym
charakterystyczne objawy i wymagającym odpowiedniego leczenia.
Ten zespół został ujęty w międzynarodowych
klasyfikacjach chorób:
- jako ADHD (Attention Deficit Hiperactivity
Disorder)- wg klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
(DSM-IV)- często używa się po prostu terminu: zespół nadpobudliwości
psychoruchowej z deficytem uwagi;
- jako zespół hiperkinetyczny (Hiperkinetic
Disorder)- wg Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów
Zdrowotnych;
Nadpobudliwość psychoruchowa inaczej
nazywana hiperkinezją jest spowodowana w znacznej
mierze przez nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Polega na
zaburzeniach dynamiki procesów nerwowych wywołanych przewagą procesów
pobudzania nad procesami hamowania[1].
Zaburzenia dotyczą zarówno sfery poznawczej, emocjonalnej, jak i
społecznej. Ponieważ dziecko zachowuje się w inny sposób niż jego rówieśnicy,
często jego działania są niezrozumiałe dla otoczenia. Rodzice, nauczyciele,
opiekunowie zaczynają podejrzewać dziecko o złe intencje, złośliwość, brak
znajomości dobrych manier itp. Jednak takie nietypowe
reakcje mogą wywoływać organiczne uszkodzenia i mikrodeficyty rozwojowe. Oprócz
tego istnieje wiele innych czynników, które mogą spowodować dziecięcą
nadaktywność, a są to między innymi: uwarunkowania
genetyczne, uszkodzenia układu nerwowego, a także atmosfera panująca w
otoczeniu dziecka. Nadpobudliwość psychoruchowa jest zaliczana do
zaburzeń związanych z działaniami destrukcyjnymi (cechuje się skłonnościami
antyspołecznymi i zachowaniami agresywnymi.
UCZEŃ NADPOBUDLIWY
PSYCHORUCHOWO – JAK MOŻE MU POMÓC NAUCZYCIEL?
I. ZASADY W POSTĘPOWANIU Z
DZIEĆMI Z ZESPOŁEM ADHD
Istnieją pewne zasady, które
należy przestrzegać w pracy z dziećmi z zaburzeniami. Są one o tyle istotne i
należy je przypominać przy każdej okoliczności, gdyż niejednokrotnie o nich
zapominamy. Otóż nauczyciel może pomóc dziecku z zaburzeniami jeżeli:
- stara
się dziecko zrozumieć
- próbuje
traktować zachowanie dziecka jako wyraz jego problemów, a nie złej woli
- postępuje
tak, aby dziecko wiedziało, że może mu zaufać i czuć się z nim
bezpiecznie
- pomaga
dziecku odkryć jego wartość
- pomaga
dziecku w odnalezieniu miejsca w grupie rówieśników
- potrafi
nawiązać współpracę z rodzicami dziecka
Pozytywny obraz siebie,
umiejętność zmagania się z rytmem i wymaganiami dnia codziennego to cenny dar,
jaki nauczyciele mogą dziecku przekazać. Mogą to zrobić poprzez:
- respektowanie
zasady podmiotowego traktowania dziecka,
- wzmacnianie
poczucia jego własnej wartości,
- aktywne
słuchanie dziecka, danie mu możliwości podzielenia się swoim światem
uczuć, myśli, swoimi sukcesami i niepowodzeniami,
- ograniczanie
liczby bodźców,
- rozwijanie
i wzmacnianie pożądanych zmian w zachowaniu dziecka,
- uświadamianie
dziecku, że ma prawo popełniać błędy i nauczenie go wyciągania z
nich wniosków,
- rozwijanie
jego umiejętności do wchodzenia w interakcje z innymi ludźmi
w akceptowany społecznie sposób,
- wydawanie
poleceń minimalizujących ryzyko nieposłuszeństwa, a równocześnie maksymalizujących
sukces.
Naczelnym celem jest wdrażanie dziecka do uporządkowania działania i
stopniowego wydłużania okresów koncentracji na zadaniach. Ważne jest wdrażanie
dziecka do samokontroli.
W postępowaniu z dziećmi z ADHD, zarówno w szkole, jak i w
domu należy przestrzegać zasad :
Zasada (3 x R)
- regularności, czyli działania
w ustalonym rodzinnym rytmie, z unikaniem gwałtownych i radykalnych zmian,
spokojnego i konsekwentnego egzekwowania ustalonych reguł, ograniczenia
hałaśliwych dźwięków i silnych wrażeń,
- rutyny, czyli wykonywania określonych
czynności o ściśle określonych porach dnia wg tej samej kolejności i
stałego schematu,
- repetycji, czyli nieustających powtórek,
wymagających dużej cierpliwości i wytrwałości od rodziców i nauczyciela,
wielokrotnego powtarzania prostych poleceń i upewniania się czy dziecko
dobrze je zrozumiało.
ZASADA 6 „S” - Każda konsekwencja wyciągana wobec dziecka powinna być:
• Szybka –
powinna nastąpić natychmiast po niepożądanym zachowaniu- czekanie na nieznaną
karę jest dla dziecka dodatkowym cierpieniem;
• Skuteczna-
powinna być doprowadzona do końca - jeśli zrezygnuje się z przeprowadzenia
konsekwencji do końca, to nawet najdoskonalsza nie odniesie żadnego skutku poza
udowodnieniem dziecku, że jest bezkarne;
• Sprawiedliwa - powinna być odpowiednia do przewinienia - należy pamiętać o
adekwatności i stałości konsekwencji;
• Słuszna-
powinna być związana z rzeczywistym przewinieniem- nie należy karać dziecka na
przykład za to, że „dało się przyłapać” na ściąganiu, ale za sam fakt, że
ściągało;
•
Sympatyczna-
nie powinna odbierać dziecku poczucia, że jest kochane i akceptowane- każdy
czasem popełnia błędy, co nie oznacza, że jest z natury zły;
•
Słowna-
nie powinna wykorzystywać przemocy fizycznej- kary cielesne poniżają dziecko i
uczą je, że rację ma ten, kto jest silniejszy.
II.
JAK PRACOWAĆ Z DZIECKIEM Z NADPOBUDLIWYM?
Dziecko
nadpobudliwe wymaga specyficznych oddziaływań wychowawczych oraz daleko
posuniętej indywidualizacji w pracy edukacyjnej. Powszechnie wiadomo, iż
optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD jest mało liczna klasa o
charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójkąnauczycieli,nauczycielem
prowadzącym i nauczycielem wspomagającym.
Podstawą
pracy z dzieckiem jest wiedza na temat nadpobudliwości psychoruchowej oraz
postawa pełna zrozumienia i życzliwości, cierpliwości oraz spokoju. Należy
pamiętać, iż odpowiednio wcześnie wdrożona pomoc, dostosowana do kłopotów
dziecka jest niezbędna, by mogło ono odnosić sukcesy szkolne.
Metody dostosowania
programu szkolnego do możliwości ucznia nadpobudliwego:
-Należy zapoznać
dziecko ze sposobami efektywnego uczenia się: ustalenie planu pracy, odhaczanie
czynności, które już wykonało.
-Warto skorzystać z
różnych form sprawdzania wiadomości ucznia. Zamiast pisać uczeń może
odpowiadać ustnie.
-Należy dać uczniowi
większą ilość czasu na wykonanie pracy pisemnej (wydłużyć czas pracy).
-Korzystać
z pomocy rówieśników (praca w grupie, w parach – korzystne dla dziecka
nadpobudliwego jest połączenie go w parę z sumiennym dzieckiem).
-Włączać dziecko w
zabawy rówieśników.
-Zachęcać dziecko do
refleksji i oceny własnego zachowania.
-Nagradzać za
pozytywne zachowania (to jedyna droga, aby zachęcić do wysiłku i pokazać
dziecku prawidłowe wzorce).
-Reagować na każde
niepożądane zachowanie dziecka. Pierwszą reakcją powinno być upomnienie. Można
pozbawić ucznia nagrody, zmienić miejsce pracy na bardziej odosobnione.
-Chwalić dziecko za
każdy jego wysiłek i grzeczne zachowanie.
-Ważnym
zadaniem dla nauczyciela będzie wyróżnianie
najważniejszych zagadnień i informacji: podkreślanie ich na tablicy na
kolorowo, zaznaczanie podczas wypowiedzi sygnałem: uwaga, to ważne.
Uwaga: W pamięci
dziecka najlepiej przetwarzane są te informacje, które zostają wprowadzone
przez kilka zmysłów jednocześnie. Wtedy w mózgu dziecka powstaje więcej
ścieżek, dzięki którym może znaleźć
potrzebne wiadomości. Łatwiej
wydobyć z pamięci słowo czy znak skojarzony z obrazem, wrażeniem dotykowym, zapachem,
dźwiękiem.
-W
zapamiętywaniu informacji pomogą dziecku wszelkiego rodzaju schematy, diagramy, tabele (o ile nie są zbyt
szczegółowe).
- Wielokrotne
powtarzanie ćwiczeń poprawia działanie poszczególnych funkcji i sprawia, że
dziecko lepiej radzi sobie z kłopotami szkolnymi.
-Konieczne
jest zaplanowanie częstszych przerw.
-Ważną
sprawą jest nauczenie takiego dziecka korzystania z różnych ułatwień
technicznych – dyktafonu, komputera.
-Wskazane
jest, aby nauczyciel umożliwił takiemu dziecku różne formy odpowiedzi, które
pozwolą mu w pełni zaprezentować jego możliwości. Na przykład nauczyciel może
akceptować użycie komputera ze sprawdzianem pisowni lub użycie kalkulatora w
przypadku występowania silnej dysgrafii, dysortografii i dyskalkulii.
-Dzieciom
nadpobudliwym łatwiej osiągać cel, gdy pracują etapami. Przy wykonywaniu
konkretnych zadań można uczniowi napisać listę następujących po sobie czynności
i następnie sprawdzić ukończenie każdego etapu.
-Wydając
polecenia nauczyciel musi pamiętać o tym, że mają one być jak najkrótsze.
Dobrze jest posadzić takiego ucznia obok nauczyciela, dalej od możliwych źródeł
rozpraszania uwagi i najlepiej obok ucznia, który jest pozytywny w sensie
organizacji pracy i zachowania.
-Wykorzystując
metodę pracy w grupach, nauczyciel winien łączyć dzieci o różnych
umiejętnościach i temperamentach.
- Przy
powtarzaniu nauczyciel powinien pamiętać, aby używać tej samej konstrukcji i
treści, aby nie wprowadzać dodatkowego zamieszania.
Uwaga: Trzeba
pamiętać, że dziecko jest mistrzem dyskusji. Nie wolno mu się dawać wciągnąć,
trzeba ją zdecydowanie ucinać.
-Specjalne
znaczenie mają pochwały i kary, które tworzą system motywowania. Takiemu
uczniowi trzeba zaznaczyć pracę domową i do tego celu założyć specjalny zeszyt.
Z dzieckiem nadpobudliwym należy postępować konsekwentnie, stawiać jasne granice, co dziecku
wolno, a czego nie.
Konsekwencje
powinny być:
- Ustalone
wspólnie z dzieckiem, zanim dojdzie do trudnego zachowania.
- Zastosowane
możliwie jak najszybciej po przewinieniu.
- Adekwatne
do przewinienia.
- Stosowane
w atmosferze życzliwości (bez gniewu i agresji ze strony dorosłych).
- Stosowane
zawsze po zaistnieniu przewinienia.
- Stosowane
przez wszystkie ważne osoby biorące udział w wychowaniu dziecka.
- Możliwe
do wyegzekwowania.
- Stopniowalne: ich nasilenie ma zależeć od rodzaju i
częstotliwości popełnianych czynów.
- Dziecku należy wyznaczać niezbyt
odległe cele działania i określić sposób ich realizacji.
Uwaga:
Należy systematycznie przyzwyczajać i wdrażać dziecko do finalizowania każdego
rozpoczętego zadania, a także kontrolować rozpoczęte zadania i pomagać w ich
realizacji.
ORGANIZACJA PRACY W
KLASIE
-Zawsze omawiajmy i
stosujmy plan dnia, zajęć.
- Wprowadzajmy jasne
procedury dotyczące postępowania w różnych sytuacjach.
- Sprawdzajmy
zeszyty ucznia – notatki i zadania domowe (czy są one zapisane i odrobione).
- Informujmy
o terminach złożenia prac, sprawdzianów i przypominajmy co jakiś czas o tym
(np. jeszcze dwa dni do …. itp).
-W
zabawach, w których dziecko bierze udział, powinny być jasno określone zasady oraz czas ukończenia. Nie wolno pozwalać na
chaotyczny, niekontrolowany i bezładny ruch.
-Na dziecko
nauczyciel powinien oddziaływać powoli, bez pośpiechu, głosem nieco stłumionym,
jakby w zwolnionym tempie, ale nie krzykiem.
-Po zajęciach
ruchowych wymagających dużej aktywności należy takim dzieciom zastosować ćwiczenia wyciszające, np. wycinanie,
wydzieranie, lepienie z plasteliny, kolorowanie.
- W
systemie kar nie należy stosować ograniczenia zabawy i ćwiczeń ruchowych.
Jak
sobie radzić z objawami, które dezorganizują funkcjonowanie dziecka
nadpobudliwego?
KONCENTRACJA UWAGI –należy
ograniczyć ilość bodźców docierających do dziecka.
-Właściwe usadzenie ucznia
nadpobudliwego w klasie: powinno siedzieć bliżej biurka nauczyciela, w pobliżu
dzieci zdyscyplinowanych, plecami do kolegów, w towarzystwie dobrego, spokojnego
ucznia, ale nie najlepszego kolegi, z daleka od rozpraszających
elementów środowiska /okna, drzwi, ruchomych elementów/.
Uwaga: Pomagamy mu w ten
sposób w skupieniu uwagi, ograniczamy liczbę wzmocnień i reakcji kolegów na zachowanie.
- Sala lekcyjna
uporządkowana i dobrze zorganizowana / materiały i pomoce w szafkach,
wydzielone miejsce do określonej aktywności/
- Podczas lekcji na ławce
znajdują się tylko niezbędne przybory, w razie potrzeby teczka z daleka od jego
ławki.
Uwaga: niektóre dzieci
potrzebują więcej przestrzeni, dla nich odpowiednie miejsce będzie z tyłu klasy.
Należy jasno określić granice
przestrzeni należącej do ucznia.
SKRACANIE
zakresu do wykonania.
-Wydajemy uczniowi
krótkie, proste polecenia, pamiętając o ich powtórzeniu np. „Spójrz w zeszyt!”,
„Spakuj rzeczy!”.
-Zadania i nauczane
treści powinny być przekazywane w reporterski sposób, skrótowy, szybki; Prezentujemy
je w małych dawkach- można wykorzystać zegarek lub kuchenny minutnik, dziecko
ma ukończyć zadanie przed wyznaczonym czasem.
-Dłuższe zadania
dzielimy na mniejsze zadania cząstkowe, (dziecko nadpobudliwe często w połowie
drogi zapomina co robi, krótsze zadania dają szansę pozytywnego ich
zakończenia).
-Zadania
dostosowujemy do krótkiego czasu koncentracji dziecka, zamiast mniejszej liczby
długich sesji ćwiczeniowych, lepiej przygotować większą ilość krótkich, a
intensywniejszych okresów ćwiczeń.
-Zmniejszamy ilość
materiału przepisywanego z tablicy lub książki, ale wymagamy, by swoje zadanie
wykonał do końca.
-Pamiętamy o
wydłużaniu czasu przeznaczonego na wykonanie polecenia.
-Prace pisemne są
dla dziecka nadpobudliwego szczególnie trudne, skracajmy je np. napisz 10 zdań,
wybierz trzy przykłady do obliczenia z matematyki.
-Wprowadzamy przerwy
podczas wykonywania dłuższych zadań. Dzielmy duże partie materiału do
opracowania na mniejsze, osiągalne przez ucznia fragmenty.
Uwaga: można wprowadzać
dodatkowe zadania z dziedziny jego zainteresowań, których zrobieniem mógłby
wykazać się uczeń
-Podczas długich
sprawdzianów pisemnych podziel go na mniejsze partie, a pomiędzy nimi wprowadź
odrobinę wytchnienia.
Uwaga: Należy podzielić
długie polecenia na krótsze np. zamiast: „Proszę otworzyć zeszyty i książki na
stronie 20 i zrobić zadanie 4 do zeszytu.”, dzielimy uczniowi na kilka poleceń:
„Otwórz zeszyt” (sprawdzamy czy uczeń je wykonał polecenie), teraz przechodzimy
do następnego polecenia: „A teraz otwórz książkę na stronie 20” (czekamy na wykonanie),
a następnie : „Spójrz na zadanie 4 na stronie 20” i ”Zrób to zadanie”.
Zasady
skutecznego wydawania poleceń:
- Wydajemy
tylko te polecenia, które jesteśmy gotowi wyegzekwować.
- Zanim
wydamy polecenie, zastanówmy się, jakie możemy zastosować konsekwencje,
jeśli uczeń je zignoruje.
- Dopilnujmy,
aby dziecko wysłuchało naszego polecenia – kontakt wzrokowy z dzieckiem,
wyłączenie czynników zakłócających uwagę (o ile jest to możliwe).
- Polecenie
powinno być możliwie krótkie.
- Wdajemy tylko
jedno polecenie na raz .
- Jeżeli
to konieczne, prosimy ucznia, aby powtórzył polecenie.
- Pozostańmy
w bezpośrednim sąsiedztwie naszego ucznia, aby upewnić się, czy zastosował
się on do polecenia.
Nie należy oczekiwać, że dziecko od razu zacznie wykonywać wszystkie
polecenia. Na początku każda najmniejsza poprawa to WIELKI sukces.
PRZYWOŁANIE
UWAGI
-Urozmaicenie zadań i przygotowanie ich w sposób interesujący dla ucznia/
krzyżówki, rebusy, łamigłówki /.
-Przeplatamy treści
mniej interesujące fragmentami ciekawszymi. Próbujmy zaskoczyć ucznia oryginalnymi
zadaniami - pozwalają lepiej się koncentrować.
-Materiał
przekazywany słownie warto ilustrować schematami, wykresami, tabelkami itp.
-Uczmy dzieci, jak
efektywnie się uczyć, wykorzystujmy różne metody mnemotechniczne, wierszyki,
powiedzonka typu „pamiętaj chemiku młody ...”, „uje się nie kreskuje”
-Często przypominamy
co dziecko ma robić, podejść, spojrzeć w oczy, dotknąć ramienia, powiedzieć: teraz
piszesz ...
-Zwracamy uwagę
hasłowo: Spójrz na mnie!, Halo!, Zobacz!, Uwaga!- i zatrzymujemy wzrok na dziecku.
Możemy stanąć przy dziecku, poklepać po ramieniu, kucnąć i popatrzyć mu w oczy,
prosić o powtórzenie jego słów- ważne by utrzymać kontakt wzrokowy.
-Podkreślać ważne
treści: to trzeba zapamiętać, to jest ważne, podobne zadania będą na klasówce;
-Można stosować
dodatkowe dla podkreślenia ważności komunikatu np. podniesienie ręki,
zastukanie w tablicę.
Uwaga: Lepszej koncentracji
uwagi sprzyja prezentacja materiału na konkretnych przykładach, zanim
sformułujemy ogólniejsze twierdzenie. Korzystne jest przedstawienie na początku
lekcji ramowego planu, należy sprawdzić czy uczniowie rozumieją słownictwo
jakiego używamy do wytłumaczenia nowego materiału.
-Zachęcanie uczniów
do pytań i komentarzy ilustrujących w jaki sposób rozumieją przekazywane im
treści.
-Ważne jest
wprowadzanie gimnastyki śródlekcyjnej.
NADRUCHLIWOŚĆ – zagospodarowanie
nadruchliwości w dobrym celu.
-Nadruchliwością
dziecka możemy pokierować. Walczymy z objawami tylko wtedy, gdy bardzo
przeszkadzają i utrudniają prace pozostałych uczniów.
Uwaga: Dziecku
nadpobudliwemu łatwiej jest wykonywać jakąś czynność, niż powstrzymywać się.
-Wykorzystywać
interesujące materiały wymagające manipulowania i eksperymentowania. Pamiętajmy
nudzące się dziecko to odbezpieczony granat!
-Wprowadźmy jasne
zasady mówiące ile razy można wyjść z ławki w czasie lekcji, że nie wolno
podchodzić do innych dzieci, gdy widzimy, że uczeń wierci się, można go
odesłać na chwilę na dywan, można mu polecić zebranie zeszytów, rozdanie
materiałów itp. Możemy prosić ucznia
o wykonanie drobnych czynności np.: - zawieszania mapy, - przyniesienie kredy, -
zmoczenie gąbki, - przyniesienie wody do kwiatków, podlanie kwiatków,- zmycie
tablicy.
-Nadruchliwy uczeń
często nie słyszy, co mówimy do niego. Pamiętajmy o częstym powtarzaniu
poleceń, zasad, prośmy o powtórzenie ich, gdy biegnie po korytarzu, to
zatrzymać go i utrzymać kontakt wzrokowy, spytać o imię, odciągnąć uwagę
„Chodź, pomóż mi.”
AKCEPTACJA
zwiększonej potrzeby ruchu.
-Objawów
nadpobudliwości nie zlikwidujemy. Ważne jest, aby te objawy jak najmniej
przeszkadzały otoczeniu.
-Należy wzmacniać pozytywnie. Chwalimy,
jak dziecko coś zrobiło dobrze, np. spokojnie przesiedziało 5 minut. Chwalimy
za każdy etap pracy, mówimy powoli- to uspokaja.
IMPULSYWNOŚĆ - „PRZYPOMINAJKI”
zasad.
-Nadpobudliwe
dziecko potrzebuje jasnych, zrozumiałych informacji o tym, jakiego zachowania
oczekujemy od niego; tymi komunikatami są zasady, zawierające wskazówkę jak ma
się zachować w danej sytuacji.
-Ważne jest
ustalenie jasnych reguł pracy w klasie w formie poleceń: - siedź na swoim miejscu, - zajmij się swoim zadaniem, - nie
rozglądaj się dookoła, - nie zaczepiaj
kolegów, - pracuj.
Uwaga: Reguły te
mogą być wywieszone w widocznym miejscu
-Przypominamy zasady
tak często, jak to konieczne, odwoływanie się do reguł jest upomnieniem,
natomiast nie oskarża ucznia i go nie piętnuje.
-Można opracować z
uczniami schematyczne rysunki obrazujące zasady obowiązujące w klasie /
piktogramy / i umieścić je w widocznym miejscu w Sali.
-Dobrym rozwiązaniem
są też określone sygnały, gesty przypominające o zasadach.
-Nagradzajmy ucznia,
jeżeli pamięta o zasadach, stosuje się do nich.
-Za
nieprzestrzeganie i niestosowanie się do zasad obowiązują określone, stałe
konsekwencje.
UPRZEDZANIE
trudnego zachowania.
-Obserwujmy
uczniów w klasie, aby wychwycić niepożądane zachowanie, gdy tylko się
rozpoczyna, możemy wówczas skutecznie interweniować. Często jesteśmy w stanie
przewidzieć wystąpienie problematycznego zachowania, wystarczy wtedy
przypomnienie obowiązującej zasady i konsekwencji.
-Jak najczęściej
przypominajmy zasady.
-Często chwalmy
pożądane zachowania, wzmacniamy je w ten sposób, to znaczy, że będzie miało
tendencję do powtarzania się.
Uwaga: Największą z możliwych
nagród dla dziecka jest uwaga osoby dorosłej, dziecko czuje się ważne, bo
nauczyciel zwrócił na niego uwagę.
-Można zaproponować:
„ weź ołówek i pokaż na kartce jaki jesteś zły, narysuj to”, wykorzystać
„kartkę bezpieczeństwa”, „Zgnieć ją, podrzyj, podeptaj, wyrzuć”.
-Spróbować odwrócić
uwagę dziecka „Chodź pomożesz mi przy….”
PRZEWIDYWANIE,
kiedy jest to niebezpieczne.
-Nauczyciel może
spotkać się w swojej pracy z niebezpiecznymi zachowaniami uczniów. Są to tzw. wybuchy. Większość z nich jesteśmy w stanie
przewidzieć.
-Wybuch można
sprowokować, nawet nieświadomie np. porównując dziecko z innymi, ironizując,
czy też poniżając ucznia.
-W chwili
gwałtownego zachowania dziecka, spróbujmy odpowiedzieć na pytania; czy inne
osoby będące z nim są bezpieczne? , czy agresor jest bezpieczny?, czy ja jestem
bezpieczna?
- Jeżeli na któreś
z powyższych pytań nie mogę odpowiedzieć pozytywnie, to mamy do czynienia z
wybuchem powikłanym; nie poradzimy sobie sami w tej sytuacji, musimy prosić
o pomoc osoby z zewnątrz.
- Jeżeli natomiast
wybuch nie jest powikłany, wówczas można zostawić dziecko w spokoju (nie
zwracać uwagi, ignorować).
-Czasem można
spróbować „rozminować” wybuch (np. odwrócić uwagę, zaskoczyć czymś, czasem
rozśmieszyć), trzeba jednak pamiętać o wzmacniającej roli uwagi, co jest
szczególnie ważne w sytuacjach, kiedy podejrzewamy, że poprzez wybuch dziecko
może chcieć osiągnąć jakiś cel.
Jak rozmawiać z
dzieckiem nadpobudliwym?
- Należy upewnić się, czy dziecko słucha. Jeśli to możliwe
zatrzymać je w biegu. Poprosić o powtórzenie wypowiedzianych przez nas słów.
-Nie atakować dziecka. Reakcją na atak jest obrona.
Instrukcja skierowana do dziecka musi być precyzyjna i krótka, na ile potrzebna
jest dziecku nadpobudliwemu.
- Używać jak najmniej słów. Dziecko nadpobudliwe nie słyszy
około 50 % tego, co się do niego mówi i zapamiętuje około 50 % tego, co
usłyszało. Nie przewiduje konsekwencji zjawisk – nie uważa związku między
niewłaściwym zachowaniem i gniewem nauczyciela.
Uwaga: Należy
podkreślić, iż praca z dzieckiem nadpobudliwym jest trudna, wymaga od
nauczyciela dużej wytrwałości i konsekwencji. Stosowanie najistotniejszych
zaleceń, uzupełnionych własnymi doświadczeniami każdego nauczyciela, spowoduje,
że przejawy nadpobudliwości można stopniowo wyciszać. Efektem tego będą zmiany
w zachowaniu ucznia z ADHD.
WYBRANE WSKAZANIA
DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM
NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO :
- Pracę
z dzieckiem nadpobudliwym zaczynaj zawsze od akceptacji jego odmienności.
- Stwarzaj
dziecku poczucie bezpieczeństwa.
- W
kontaktach z dzieckiem zachowuj spokój i rozsądek.
- Nadmiernej
aktywności dziecka nie hamuj, staraj się ją pozytywnie ukierunkować.
- Stosuj
konsekwentne i jednolite formy postępowania z dzieckiem.
- Dostrzegaj
sukcesy, a nie tylko porażki dziecka.
- Wprowadzaj
w życie dziecka porządek i rutynę.
- Trzymaj
się ustalonych, przejrzystych zasad (oceniania, nagradzania, itp.).
- Przekazuj
krótkie, pojedyncze polecenia, uwagi, instrukcje.
- Kontroluj
własne emocje w kontakcie z dzieckiem.
- Stosuj
zasadę stopniowania trudności.
- Przewiduj
i zapobiegaj trudnym momentom przez należytą uwagę skierowaną na dziecko.
- W
miarę możliwości ograniczaj dopływ wielu bodźców na raz.
- Staraj
się zaspakajać potrzebę ruchu dziecka.
- Dostarczaj
dziecku pozytywnych doświadczeń społecznych.
- Wyeliminuj
z życia dziecka pośpiech.
- Wzmacniaj
pożądane zmiany w zachowaniu dziecka.
- Proponuj
dziecku zabawy o charakterze uspakajającym typu: lepienie, wycinanie,
malowanie, rysowanie.
- W
sytuacji konfliktowej nie zostawiaj dziecka zbyt długo w napięciu emocjonalnym.
- Każdego
dnia staraj się przeznaczać czas na wspólną rozmowę i zabawę z dzieckiem.
Uwaga: Każdy z nas
na swój jedyny i niepowtarzalny sposób towarzyszy dziecku na ścieżce jego
rozwoju, wnosząc w świat małego człowieka swoją indywidualność, rozwijając
i pielęgnując tkwiące w nim predyspozycje.